Αρχαία Ελληνικά Μυστήρια για το Θάνατο & την Ανάσταση

Το Πάσχα και η έννοια της Ανάστασης έχουν βαθιές και αρχέγονες ρίζες, που διακλαδώνονται από την εποχή της αρχαίας ελληνικής κοσμοθέασης έως και σήμερα και οι οποίες συνδέονται με τον κύκλο της φύσης, την αναγέννηση και τη νεκρανάσταση. Ένας από τους πιο σημαντικούς μύθους που συνδέονται με τη θεματική αυτή, είναι ο μύθος της θεάς Αφροδίτης και του Άδωνη.


Μύθος της Αφροδίτης και του Άδωνη

Ο Άδωνης, ήταν παιδί της Μύρρας ή της Σμύρνας, - ανάλογα με την εκδοχή του μύθου-, η οποία, μεταμορφώθηκε σε δέντρο από τον Δία, καθώς η Αφροδίτη θύμωσε γιατί η νεαρή κόρη δεν της είχε ποτέ αποδώσει τιμές στο πλαίσιο των λατρευτικών παραδόσεων της τότε εποχής. Από αυτό το δέντρο γεννήθηκε ο Άδωνης, ένας νέος που το κάλλος του γοήτευσε αμέσως τη θεά Αφροδίτη. Για να διαφυλάξει τον θησαυρό της και να τον κρύψει από τα μάτια θεών και θνητών, τον εμπιστεύθηκε στην Περσεφόνη. Όμως κι εκείνη ερωτεύθηκε τον ωραίο Άδωνη και όταν η Αφροδίτη θέλησε να τον πάρει πίσω, η Περσεφόνη αρνήθηκε, χρειάστηκε έτσι η επέμβαση του Δία. Ο πατέρας των θεών, όπως μας διηγείται ο Απολλόδωρος, ακριβοδίκαιος όπως ήταν, αποφάσισε το ένα τρίτο του χρόνου να το περνάει με την Αφροδίτη, το άλλο τρίτο με την Περσεφόνη και τους υπόλοιπους μήνες θα ήταν ελεύθερος για τη μεγάλη του αγάπη, το κυνήγι.  Ο έρωτάς του για την πανέμορφη Αφροδίτη όμως ήταν πολύ μεγάλος κι έτσι αποφάσισε να περνάει μαζί της τα δύο τρίτα του έτους. Το ελεύθερο πνεύμα του νέου, που είχε ανατραφεί από τις Νύμφες, τον έκανε να αψηφά τους κινδύνους αλλά και τον ίδιο το θεό Άρη που δεν είδε με καλό μάτι τον μεγάλο πόθο της αγαπημένης του  για τον όμορφο νέο.
Μία μέρα, ο Άδωνης, βγήκε στη φύση για την αγαπημένη του ενασχόληση και τραυματίστηκε θανάσιμα από έναν αγριόχοιρο, που λέγεται πως ήταν ο ίδιος ο Θεός Άρης μεταμορφωμένος. Η Αφροδίτη βλέποντας από μακριά τη σκηνή, έτρεξε να βοηθήσει τον αγαπημένο της, ξεχνώντας να φορέσει τα σανδάλια της κι ένα αγκάθι τρύπησε το πόδι της. Από το αίμα της θεάς, τα τριαντάφυλλα που ως τότε ήταν λευκά, βάφτηκαν κόκκινα. Κι από από τα δάκρυα της για το θάνατο του Άδωνη φύτρωσαν οι πρώτες ανεμώνες. Αλλά και τα πρώτα αηδόνια - ετυμολογία από τον Άδη όπου λεγόταν και Αηδονέας- για την ψυχή του Άδωνη και όλων των νεκρών πρωτοκελάηδησαν. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, πως τα αηδόνια έως και τις μέρες μας, κελαηδούν πάντοτε καθισμένα στα ριζιμιά των δέντρων και όχι πάνω σε κλαδιά. Για τις ψυχές στον Άδη ευωχούν.


Το Πάσχα ως Ιεροτελεστία της Φύσης

Ο μύθος της Αφροδίτης και του Άδωνη, δεν είναι μόνο μία αναφορά στη θλίψη και την απώλεια, αλλά και στη συνεχιζόμενη κυκλικότητα της ζωής, τη σύνδεση με τη φύση και τις εποχές. Στην πραγματικότητα, η έννοια της αναγέννησης της φύσης και της αναστάσεως εκφράζεται μέσω του Αδωνίου κύκλου, καθώς μετά το θάνατο του Άδωνι ακολουθεί η επιστροφή του στην Αφροδίτη με την άνοιξη και την ανθοφορία. Εύκολα διακρίνει κανείς εδώ, ένα βλαστητικό μύθο -ο σπόρος που μπαίνει κάτω από τη γη, που «θάβεται», που «πεθαίνει», ως αναγκαία προϋπόθεση για τη βλάστηση και την καρποφορία.
Το Πάσχα, παρά τη θρησκευτική του σημασία στο χριστιανικό πλαίσιο, έχει επίσης αυτή την κυκλικότητα της αναγέννησης, η οποία είναι εξαιρετικά παρόμοια με το αναγεννητικό φαινόμενο του μύθου του Άδωνη. Αν κοιτάξουμε το Πάσχα μέσα από την Ελληνική κοσμοθέαση και των κυκλικών διεργασιών της φύσης, μπορούμε να δούμε την Ανάσταση ως ένα είδος αναγέννησης  και ανανέωσης της ίδιας της ζωής. Η Ανάσταση του Πάσχα και ο μύθος της Αφροδίτης και του Άδωνη μοιράζονται την ίδια θεματική. Και οι δύο αντιπροσωπεύουν την αναγέννηση και ανανέωση που ακολουθεί τη φθορά και το θάνατο. Ο μύθος του Άδωνη, και η επιστροφή του από τον Άδη είναι η αρχαία ελληνική εκδοχή του κύκλου ζωής-θανάτου-αναγέννησης, που αντιστοιχεί στην ιδέα της Ανάστασης που γιορτάζεται στο σημερινό Πάσχα.


Ταφικά έθιμα και παραδόσεις στην αρχαιότητα

 «Αἰάζω τὸν Ἄδωνιν, ἀπώλετο καλὸς Ἄδωνις»
Η λατρεία του Αδώνιδος, ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στην αρχαία Ελλάδα. Προς τιμήν του τελούνταν τα Αδώνια, μυστηριακές εορτές, στις οποίες συμμετείχαν κυρίως γυναίκες. Οι γιορτές αυτές, σχετίζονταν με τον ετήσιο κύκλο της βλάστησης και της καρποφορίας και διαρκούσαν από δύο έως επτά ημέρες. Η ίδια η θεά Αφροδίτη, ήταν αυτή που καθιέρωσε για τον αγαπημένο της ενιαύσια πένθιμη εορτή που γιορταζόταν κάθε χρόνο την εποχή της Άνοιξης. Εθυμοτυπικά, οι γυναίκες, φύτευαν -όχι στη γη αλλά σε πήλινα βάζα, ώστε η βλάστηση να είναι ελεγχόμενη- σπόρους που τους πότιζαν με ζεστό νερό, για να φυτρώσουν γρήγορα. Όσο όμως γρήγορα φύτρωναν άλλο τόσο γρήγορα πέθαιναν, όπως γρήγορα, σε νεαρή ηλικία, είχε πεθάνει ο Άδωνης. Αυτοί ήταν οι λεγόμενοι «κήποι του Άδωνη», για τους οποίους οι γυναίκες θρηνούσαν τελετουργικά. Οι πρώτες ημέρες του τελετουργίας αυτής, ονομάζονταν Αφανισμός. Όπως μας αναφέρει ο Πλούταρχος, οι γυναίκες θρηνούσαν το χαμό του Άδωνη με λυμένα μαλλιά και γυμνόστηθες, περιφέροντας στο δρόμο κέρινα και πήλινα ομοιώματα του θεού και ψέλνοντας πένθιμους ύμνους με τη συνοδεία αυλού. Το πρωί της επόμενης μέρας, τοποθετούσαν ιεροπρεπώς τα ομοιώματα του θεού σε πηγές ή σε ποτάμια. Μετά την πάροδο των πένθιμων ημερών, οι πιστοί γιόρταζαν με οργιαστική χαρά την ανάστασή του, τη λεγόμενη Εύρεσις, με μουσική, χορούς και πλούσια γεύματα.

Ο Άδωνης ως σύμβολο της ψυχικής ωρίμανσης

Αν προσεγγίσουμε τον μύθο της Αφροδίτης και του Άδωνη μέσα από ένα πιο εσωτερικό πρίσμα, μπορούμε να δούμε την Ανάσταση και την αναγέννηση ως ψυχικές διαδικασίες που συνδέονται με την αυτογνωσία, τη μεταμόρφωση και την εσωτερική ανανέωση.

Ο Άδωνης, μπορεί να θεωρηθεί σύμβολο της ανθρώπινης ψυχής που, ενώ βρίσκεται στην αιώνια διαδικασία εξέλιξης και αναγέννησης, βιώνει την απώλεια, το σκότος και τη νεκρανάσταση. Ο θάνατος του Άδωνη δεν είναι απλώς το τέλος ενός κύκλου, αλλά μια αναγκαιότητα για να συνειδητοποιήσουμε τα πιο βαθιά κομμάτια του εαυτού μας που πρέπει να «πεθάνουν» και να αναγεννηθούν για να βρούμε την αληθινή μας φύση.

Αυτός ο θάνατος και η Ανάσταση είναι, κατά κάποιο τρόπο, μία συμβολική διαδικασία για τον εσωτερικό θάνατο του παλιού εαυτού και την αναγέννηση του αληθινού εαυτού. Ο Άδωνης, έχοντας πεθάνει και επιστρέφοντας από τον Άδη, αντιπροσωπεύει την αναγέννηση της ψυχής και την ανακάλυψη του βαθύτερου εαυτού, μέσα από τη διαδικασία του θρήνου και της μεταμόρφωσης. Ο κάθε «θάνατος» των περιοριστικών πιστεύω και ανασφαλειών μας, φέρνει μαζί με την αναγέννησή μας και ένα νέο επίπεδο συνειδητότητας.

Η Αφροδίτη ως η θεία αγάπη και αναγνώριση του εσωτερικού φωτός

Η Αφροδίτη, είναι το πνευματικό αρχέτυπο της θεϊκής αγάπης και της αναγέννησης. Στην ψυχολογική της διάσταση, η Αφροδίτη αντιπροσωπεύει τη σύνδεση με το αληθινό εσωτερικό φως και την ευαισθησία για τη ζωή. Η αληθινή αγάπη που αντιπροσωπεύει η Αφροδίτη δεν είναι απλώς μια ρομαντική ή εξωτερική μορφή αγάπης, αλλά μια εσωτερική αποδοχή και ενότητα με τον εαυτό μας. Μέσω της απώλειας, η Αφροδίτη καλείται να αναγνωρίσει ότι η αγάπη δεν είναι μόνο η παρουσία του αγαπημένου, αλλά και η ικανότητα να αγαπάς και να αποδέχεσαι τις πληγές σου, ακόμη και σε στιγμές πόνου και απώλειας.

Ο κύκλος του θανάτου και της Αναστάσεως: Μια εσωτερική διαδικασία

Η Ανάσταση του Άδωνη από τον Άδη δεν είναι μόνο ένα εξωτερικό γεγονός, αλλά ένας εσωτερικός κύκλος μεταμόρφωσης. Ο θάνατος του Άδωνη συμβολίζει τον «θάνατο του παλιού εαυτού», ενώ η επιστροφή του υποδηλώνει την αναγέννηση μέσα από την αναγνώριση και αποδοχή των σκοτεινών και αρνητικών πλευρών του εαυτού. Ο κάθε άνθρωπος περνάει μέσα από αυτή τη διαδικασία, βιώνοντας περιόδους «νεκρών» στιγμών, κρίσεων και πόνου, για να αναδυθεί ξανά με μεγαλύτερη δύναμη και σοφία.

Αυτός ο κύκλος είναι μια συνεχιζόμενη διαδικασία στην εσωτερική ζωή του ανθρώπου, η οποία επαναλαμβάνεται με κάθε κύκλο της ύπαρξης. Κάθε φορά που βιώνουμε μια απώλεια, είτε αυτή είναι ψυχική, συναισθηματική, είτε πνευματική, καλούμαστε να «πεθάνουμε» ως προς τον παλιό εαυτό μας και να αναστηθούμε σε ένα νέο επίπεδο συνείδησης.


Ο ρόλος της Ανάστασης στο Πάσχα

Στο πλαίσιο της χριστιανικής παράδοσης, η Ανάσταση του Χριστού συμβολίζει τη νίκη της ζωής επί του θανάτου και την ανανέωση της πνευματικής φύσης του ανθρώπου. Αντίστοιχα και πολύ πρωτύτερα των χριστιανικών παραδόσεων, η αναγέννηση του Άδωνη μετά τον θάνατό του, όπως και ο θρήνος της Αφροδίτης, δείχνει τη διαδικασία του ψυχικού θριάμβου – την ικανότητα του ανθρώπου να αναγεννηθεί μέσα από τη συνειδητοποίηση των εσωτερικών του σκοτεινών στιγμών και να ξεπεράσει τους περιορισμούς της παλιάς του ταυτότητας.

Αυτή η εσωτερική διάσταση της Ανάστασης είναι το κλειδί για την κατανόηση των ψυχικών διεργασιών που συμβαίνουν όταν αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες της ζωής. Ο θάνατος του Άδωνη και η Ανάστασή του μπορούν να θεωρηθούν ως μια ψυχολογική και πνευματική διαδικασία του θανάτου και της αναγέννησης, όπου το σκοτάδι και η απώλεια δεν είναι το τέλος, αλλά το μέσο για την ανάπτυξη του αληθινού μας εαυτού.

Η Ανάσταση στον μύθο της Αφροδίτης και του Άδωνη, όπως και στο Πάσχα, αντιπροσωπεύει μια βαθιά εσωτερική διαδικασία μεταμόρφωσης. Ο Άδωνης δεν είναι απλώς ένας νέος που επιστρέφει από τον Άδη, αλλά ένα σύμβολο της ψυχικής αναγέννησης που επιτυγχάνεται μέσω της αποδοχής των σκιών του εαυτού και της ανανέωσης μέσα από τον πόνο και την απώλεια. Όταν αναγνωρίσουμε τη διαδικασία αυτή, μπορούμε να αναστηθούμε κάθε φορά σε ένα ανώτερο επίπεδο συνείδησης, φωτισμένοι από την αγάπη και την αποδοχή που φέρνει η Αφροδίτη μέσα μας.

«Με μύρα τον αλείψανε με άνθη τον στολίσαν
oι κόρες κλαίνε γοερά, εις τα λευκά τον ντύσαν
Την πρώτη μέρα σπαραγμός για το μεγάλο αντίο
φεύγει ο Άδωνης...ριγούν...τα πάντα μεσ’ το κρύο.
Την άλλη μέρα ανάσταση κι ο Άδωνης γυρίζει
Άνοιξη φέρνει και το φως, η Φύση μας ανθίζει»

Άνοιξη ερωτομπλέχτηκαν Άδωνης κι Αφροδίτη
φτερώνανε και υφαίνανε του έρωτος το δίχτυ

Ο Άρης που κατάλαβε πως το παιχνίδι χάνει
γίνεται χοίρος φονικός και πάει να τον ξεκάνει

Εκειά που ήτονε ο νιός στη Φύση για κυνήγι
χτυπά τον κάτω δυνατά, θάνατος τον τυλίγει

Σέρνει φωνή λυπητερή η Αφροδίτη, κλαίει
πάνω στο σώμα τ’ Άδωνη ψάχνει να βρει τι φταίει

Λυτά μαλλιά ξυπόλητη τρέχει μέσα στα δάση
ο έρωτάς της χάθηκε, πως θα το ξεπεράσει....

Τα άσπρα ρόδα γίνονται κόκκινα σαν το αίμα
τα σωθικά της σκίζονται.....άχι και να ‘ταν ψέμα

Στενάζουν με τον πόνο της η Ηχώ και οι Ανέμοι
κι από το μύθο του Έρωτα η ανάσταση φερμένη

Η Περσεφόνη λύγισε ‘π’ τον πόνο τσ’ Αφροδίτης
και είπε τζη τον Άδωνη της δίνει αντί τση λύπης

Τους έξι μήνες κατοικεί ο νιός μεσ’ στο σκοτάδι
τους άλλους έξι αγκαλιά μεσ’ τσ’ Άνοιξης το χάδι

«Μυστήριο» κράτα μεσ’ το νου μέσα σ’ αυτές τις λέξεις
το Ιδεατό είναι κοντά σα θες να ταξιδέψεις....

Καλή ψυχική Ανάσταση!

Ναυσικά